Калі людзям перакрываюць магчымасці адстойваць свае інтарэсы легальнымі сродкамі, яны пераходзяць да нелегальных.
Хаця трэба памятаць, што «легальны» і «нелегальны» гэта ўмоўныя канцэпты, навязаныя нам сістэмай: штучна створаныя рамкі, да стварэння якіх мы не маем ніякага дачынення: Лукашэнка нелегальна находзіцца ва ўладзе, аднак у турму яго ніхто не саджае, заўважце.
Працэс пераходу ад легальных сродкаў адстойвання сваіх палітычных інтарэсаў да нелегальных называецца палітычнай радыкалізацыяй.
У ноч на 1 студзеня 18-гадовы Глеб Ціханчук са Смаргоні кінуў кактэль молатава ў Дэпартамент аховы МУС у Верхнядвінску і параніў нажом двух міліцыянтаў, якія яго затрымлівалі. Свой учынак растлумачыў палітычнымі прычынамі. Усю інфармацыю аб гэтым здарэнні, што мелася на той момант, я падрабязна прааналізаваў: [1][2][3]
Пасля гэтага выпадку я прагназаваў , што падобныя акцыі будуць рабіцца часцейшымі. Так і адбылося.
Перш за ўсё – палітычны матыў. І калі ў выпадку з Табакеркай і аўто суддзі Царука маніфестаў у інтэрнэт не выкладалася, казаць аб «выпадковасці» ці побытавым матыве наўрацці можна.
Па-другое – усе яны адбыліся ў рэгіёнах.
То бок пэўная частка праціўнікаў улады па-за Мінскам больш не хоча прасіць дазвол на пікеты і спадзявацца на загадзя правальных кандыдатаў у прэзідэнты. Яны гатовыя рызыкаваць свабодай, каб данесці свой мэсэдж і выразіць гнеў. У 2 з 3 выпадкаў вінаватыя не былі знойдзеныя, і гэта толькі падштурхне іх да працягу.
Відавочна, што прычына – татальная немажлівасць пратэставаць і выражаць свае інтарэсы ў легальным рэчышчы. Іншымі словамі – адсутнасць палітычнага жыцця і адэкватных сацыяльных ліфтаў для людзей з амбіцыямі (сацыяльны ліфт з БРСМ у выканкам, альбо па міліцэйскай лініі падыходзіць толькі людзям з даволі спецыфічным складам асобы).
Але яшчэ цікавае пытанне: чаму гэта пачалося толькі зараз? Анархісты падпальвалі будынкі органаў улады яшчэ да таго, як гэта стала мэйнстрымам аднак нейкага водгуку ў народзе такі метад супраціву не займел. Думаю, адтаго, што пры іншых роўных (аўтарытарызм і бяспраўе), моцна пагоршылася эканамічная абстаноўка. Адна справа жыць пры аўтарытарызме з 400$ заробку, іншая справа, з 250$ альбо ўвогуле без працы. А зараз яшчэ і без мажлівасці выехаць за мяжу. І ў рэгіёнах гэта адчуваецца куды выразней, чым у Мінску.
Шырокі распаўсюд незалежных медыя, думаю, таксама паспрыяў. Бо для таго, каб пачаць люта ненавідзець уладу, ня трэба каб Белсат ці Nexta пісалі: «а ну-ка давай ненавідзь уладу!» дастаткова проста чытаць праўду. А гэта зараз робяць ужо не дзясяткі а сотні тысяч.
Увогуле, палітычная радыкалізацыя звычайна адбываецца толькі ў двух выпадках:
а) Калі радыкалізуецца твой палітычны апанент (прыклад, барацьба левых і правых у Італіі 1970х), і гвалт бачыцца добрым рашэннем палітычных задач.
б) Калі іншых сродкаў дасягнуць сваіх палітычных інтарэсаў проста не застаецца (прыклад – узброеныя паўстанні ў любой дыктатарскай краіне).
Аб палітычнай эфектыўнасці ці неэфектыўнасці такіх метадаў разважаць пакуль не буду, гэта шырокая тэма, якая патрабуе сур’ёзнага аналізу (хаця я асабіста за прыярытэт негвалтоўных метадаў барацьбы). Аднак з этычнага пункту гледжання чалавек, даведзены да адчаю праз галечу і бяспраўе, мае права на паўстанне. Любое асуджэнне такіх людзей гэта крывадушша. За рэдкімі выпадкамі ні адзін чалавек (асабліва беларус) не возьмецца за кактэль молатава ці нож, калі ў яго будуць іншыя спосабы адстаяць свае інтарэсы. І таму калі такія акцыі працягнуцца – прыкарытнікі мусяць вінаваціць толькі саміх сябе.
Сітуацыю з радыкальнымі паўстанцкімі акцыямі я працягну ўважліва маніторыць – гэта важны паказчык настрою масаў і барометр рэвалюцыйнай сітуацыі.
Почитайте очень толковую статью Владимира Мацкевича о сути беларуского режима. Это важно понимать. Очень много классных наблюдений о структуре государства и устройстве иерархических отношений в нём.
Comments Off on Сейчас долгое вдумчивое чтение не в моде, но оно чрезвычайно необходимо.
Праглядаючы кантэнт анархісцкіх паблікаў, пераважна амерыканскіх і заходнееўрапейскіх, з часам адзначыў адну важную дэталь. Кожны раз, калі аўтары артыкулаў і відэа гавораць аб прыгнечаных, яны кажуць аб меншасцях. Ідзе размова аб тым, каго эксплуатуе капіталізм – перш за ўсё прыгадваюць бяздомных. Аб тых, каго душыць дамінуючая культура – гаворка аб ЛГБТ. Калі вядзецца размова пра дзяржаўны кантроль – то ў кантэксце уціскання мігрантаў.
Іншымі словамі, пра прыгнёт і эксплуатацыю гаворыцца выключна ў кантэксце таго што, яны адбываюцца з невялічкімі маргіналнымі групамі.
І гэта, у прынцыпу, зразумела: гэтыя маргіналізаваныя слаі насельніцтва сапраўды па цэлым шэрагу прычын болей церпяць ад сацыяльнага ладу, забабонаў і дзяржаўнага гвалту. Па-чалавечы іх сапраўды шкада.
Аднак у мяне паўстае пытанне: хто ж тады будзе абараняць большасць?
На працягу большай часткі сваёй гісторыі анархізм як палітычны рух і філасофія настойваў на тым, што ён выражае інтарэсы пераважнай большасці насельніцтва. Працоўных і сялян. Палітычная праграма анархісцкіх рухаў мела на ўвазе перабудову грамадства на карысць інтарэсаў БОЛЬШАСЦІ. Анархісты, адпаведна, выступалі ад імя гэтай большасці, імкнуліся быць яе голасам.
І, трэба адзначыць, менавіта тыя анархісцкія рухі і арганізацыі, якія змаглі найбольш адэкватна выразіць інтарэс працоўнай большасці, мелі найвялікшы поспех (РПАУ(м), CNT, аргенцінская ФОРА і інш).
Аднак напачатку 1970-х у левай думцы адбыўся паварот. Услед за расчараваннем у «класічным» пралетарыяце, які не здужаў паўнавартаснае паўстанне (на што ёсць маса прычын: і рэпрэсіі, і пад’ем сацыяльнай дзяржавы, і рэфармісцкая пазіцыя прафсаюзаў), якое ад яго чакалі інтэлектуалы, прыйшлі спробы шукаць новы рэвалюцыйны клас. Шэраг левых інтэлектуалаў: Бадрыйар, Маркузе і інш., прыходзяць да высновы, што пралетарыят, маўляў, прадаўся капіталізму і зараз інтэграваны ў Сістэму. Перамены яму не патрэбныя, на паўстанне ён не здольны. Надзеі звяртаюцца на маргіналізаваныя меншасці, прыгнечаных людзей на абочыне грамадства. Геі, лесбіянкі, мігранты, бяздомныя – усе тыя, хто адрынуты сацыяльным ладам і лічыцца ізгоямі. Мяркуецца, што менавіта яны, абазлённыя на сістэму, тыя хто церпіць ад яе найбольш, захочуць вынічшыць яе і павядуць за сабой астатніх.
Залішне казаць, што і гэтая надзея не спраўдзілася. За выключэннем шэрагу лакальных бунтаў (часам даволі маштабных), антыаўтарытарыі так і не змаглі пабудаваць масавы агульнаеўрапейскі рэвалюцыйны рух, які б хаця б аддалена нагадваў тое, што існавала ў 1910-1930-я гады. Праца сярод меншасцяў, з рознай ступенню паспяховасці, была. А вось каб яны сталі лакаматывам радыкальных пераменаў – такога не было.
Выключэннем можна назваць хіба альтэрглабалісцкі рух, аднак ён быў сітуацыйным аб’яднаннем розных сілаў без адзінай пазітыўнай павесткі, і праіснаваў нядоўга (прыблізна з 1998 па 2004) – не кажучы ўжо пра тое, што пацярпеў паразу. І ў ім, шо важна, павестка абароны правоў меншасцяў амаль адсутнічала.
Аднак жа ранейшая парадыгма – ставіць стаўку на меншасць – у анархістаў па-ранейшаму засталася. І, хаця сістэмныя і партыйныя левыя часта гавораць пра правы працоўных, рэальнага рэвалюцыйнага працоўнага руху па-ранейшаму не існуе, а увага анархістаў амаль паўсюдна звернутая ў першую чаргу на ўсё тых жа ЛГБТ, бяздомных і мігрантаў. Часам таксама на мусульман, цыган, людзей з псіхічнымі захворваннямі і наркаспажыўцоў.
І хаця гэтыя людзі рэальна падвяргаюцца моцнаму прыгнёту, і абараняць іх – справа патрэбная і высокародная, я паўтару сваё пытанне:
Хто абароніць інтарэсы большасці?
Відавочна, што большасць (а гэта сёння, гэта як і 100 год таму, наёмныя працоўныя), не пойдзе за тымі, хто не артыкулюе яе інтарэсы. І нават калі анархісты змогуць аб’яднаць пад сваімі сцягамі УСЕ вышэй згаданыя меншасці (чаго, аднак, не назіраецца), яны нават усе разам узятыя не здолеюць зрабіць рэвалюцыю. Проста таму што яны меншасць і складаюць чыста фізічна, мізэрны адсотак насельніцтва.
Так, пралетарыят інтэграваны ў Сістэму. Спажывецкае грамадства дала людзям ілюзію сэнсу жыцця, які палягае ў тым каб да наступлення смерці спажыць як мага болей тавараў і паслуг, сацыяльныя ліфты ў дэмакратычных дзяржавах дзейнічаюць куды лепей, чым 100 год таму. Некаторыя працоўныя спецыяльнасці даюць добры прыбытак.
Структура працоўнага класа моцна змянілася: стала меней завадскога пралетарыяту, болей прэкарных працоўных у сферы паслуг, самазанятых і фрылансераў, якія па марксісцкай тэрміналогіі ёсць «дробная буржуазія» але па факце займаюцца самаэксплуатацыяй на рынку працы і таму без усялякіх ваганняў мусяць быць прылічаныя да працоўных. Многія наёмныя працоўныя маюць досыць вялікі ўзровень жыцця.
Аднак усё гэта не адмяняе таго, што толькі людзі працы гэта тыя, хто па-сапраўднаму зацікалўены (ці тэарэтычна можа быць зацікаўлены) ў радыкальнай змене эканамічных і палітычных адносінаў. Таму што па-ранейшаму, як і 100 год таму, яны, ствараючы ільвіную долю прадуктаў і паслуг, атрымоўваюць крыхі ад таго, што атрымоўваюць уласнікі і іхняе начальства. Ствараючы ў гэтым свеце літаральна ўсё, яны застаюцца ў ім расходным матэрылам для акумулявання капіталу мізэрнай меншасцю.
Больш за тое, паўсюдна я бачу прыкметы таго, што рэвалюцыйныя рухі абездоленых самага рознага кшталту (ад завадскіх працоўных да самазанятых і беспрацоўных) паўстаюць з вялікай інтэнсіўнасцю і маюць усе падставы для радыкалізацыі.
Па-першае, маёмасная няроўнасць расце. Гэта адбываецца як у развітых краінах, так і глабальна. У 2018 годзе было падлічана, што маёмасць 50% бяднейшых жыхароў зямлі роўная маёмасці. 26 багацейшых міліярдэраў. Яшчэ ў 2009 годзе для такой раўнавагі спатрэбілася б 380 найбагацейшых. У ЗША 1% насельінцтва валодае 42% усёй маёмасці краіны. І гэтыя прапорцыі няспынна пагаршаюцца ў бок большай няроўнасці.
Па-другое, надзеі на знікненне наёмных працоўных як такіх і татальную аўтаматызацыю працы не спраўждваюцца. Наадварот, мы бачым імклівую пралетарызацыю самазанятых, вяртанне многіх вытворчасцяў з краінаў трэцяга свету назад у першы, узмацненне эксплуатацыі і ліквідацыю інстытутаў сацыяльнай дзяржавы амаль паўсюдна. Кліматычны, а зараз яшчэ і эпідэміялагічны крызіс, гэтаму імкліва спрыяюць.
Гэта выклікае амаль няспынныя паўстанні працоўных у аграмаднай колькасці краінаў. Самае апошняе: рух Жоўтых Камізэлек, буйныя пратэсты ў Чылі і Эквадоры. УСЕ яны пачаліся з-за эканамічнай няроўнасці.
Аднак якую ролю ў гэтых рухах іграюць анархісты? За рэдкімі выключэннямі – ніякую альбо мізэрную. Бо ўсе гэтыя гады былі сканцэнтраваныя на «акучванні» рознага кшталту меншасцяў. Аднак жа «свято место пусто не бывает» і сімпатыі працоўных з рознай ступенню паспяховасці захапляюць, у залежнасці ад краіны, правыя папулісты (факт што белы працоўны клас масава галасаваў за Трампа), альбо ісламісты (з каго вы думаеце складаецца сацыяльная база Братоў-мусульман і ІДІЛу на Бліжнем Усходзе?). Яны прапануюць для працоўнай большасці свае рашэнне, далёкае ад ідэалаў роўнасці і справядлівасці.
Што ж рабіць?
Я не хачу зараз наязджаць на Маркузе і Бардыяра, і атакаваць левых інтэлектуалаў. Яны жылі ў свой час і ў сваім кантэксце, і бачылі сітуацыю гэтак. Гэта нашая, а не іх, віна, што мы карыстаемся ідэйнымі напрацоўкамі 50-гадовай даўніны, замест таго, каб выбудаваць свой актуальны аналіз рэчаіснасці. Я ж хачу каб мы ўсе пачалі, урэшце, мысліць палітычнымі крытэрамі і зразумелі: калі мы ставім сваёй мэтай пабудову грамадства для працоўных, то мы мусім звяртацца да працоўных.
Як бы гэта цынічна не гучала, але турботу аб меншасцях трэба пакінуць спецыялізаваным групам: праваабаронцыам, ініцыятывам дабрачыннасці. Альбо, прынамсі, не рабіць яе сваёй галоўнай палітычнай лініяй. Не таму, што мы не любім гэтыя меншасці, а таму што нават калі ўсе яны стануць пад нашыя знамёны (чаго не было і не будзе, бо ані ЛГБТ ані бяздомныя апрыёры не маюць інтарэсу ў радыкальнай перабудове грамадства, акрамя таго гэта тыя яшчэ спецыфічныя людзі), іх ніколі не хопіць, каб апракінуць існуючы лад, не кажучы ўжо аб тым, каб пабудаваць нешта новае.
Няважна пад якой назвай, няважна у якой арганізацыйнай форме – анархізм мусіць вяртацца ў палітыку з выразнай праграмай пераўтварэнняў у інтарэсах працоўнай большасці. І чым раней мы гэта зробім, тым лепей.
Пішуць аб г.зв. “пірамідзе гвалту”, напісаная з пра-феміністычных пазіцый. Даволі даступна тлумачыцца, чаму г.зн. “піраміда гвалту” (канцэпцыя, з якой выцякае. што, нібыта, сэксісцкія жарты і генацыд гэта з’явы аднаго парадку і адно адкрывае шлях другому) – мякка кажучы, рэч недаказаная і сумнеўная.
Падымаюцца ў артыкуле і іншыя пытанні: колькасць рэальных ахвяраў хатняга гвалту, гвалт у ЛГБТ-семьях і гэтак далей.
Я ўсё чакаў, што ў звязку з пандэміяй зараз павылазяць рэлігійныя секты, старыя і новыя, якія будуць крычаць што гэта – прадвесце апакаліпсіса, кара за грахі перад Богам і зараз мы ўсе памрэм. Нешта іх не чуваць, думаю, і гэта дзіўна.
А потым раптам зразумеў: дык вось жа яны. Канспіролагі. Зараз яны за сектантаў!
Не трэба, як у перыяд Чорнай Смерці ў Еўропе, хадзіць па гарадах і збіваць сябе бізунамі. Дастаткова хадзіць па каментарах на ютубе і пісаць капс локам СКУПАЙТЕ ГРЕЧКУ ПОКА НЕ ПОЗНО. Не трэба разрываць на часткі юдэяў, рудых, прыгожых жанчын, лекараў і іншых “падазроных”, замест гэтага зараз перасылаюць у вайберы паведамленні пра верталёты якія будуць апыляць горад. Можна яшчэ казаць што каронавірус гэта фэйк і аблізваць краты ў мячэцях, як гэта зараз робіцца ў Іране. Карацей, у кожнай эпосе вар’яцтва і цемрашальства праяўляюцца па-свойму.
Коратка:
– Блогераў і анархістаў прэсуюць збольшага адтаго, што гэта адзіны метад уздзеяння на іх.
– Міліцыянты на месцах часта не дзейнічаюць паводле Адзінага Стратэгічнага Плану, многія рашэнні прымаюцца на падставе асабістых крыўдаў, насуперак агульнай палітычнай логіцы рэжыма.
– Ніхто не вечны, усе дзяржаўныя злачынцы мусяць быць узятыя “на аловак”
Падрабязней па спасылцы:
Comments Off on Класна пагутарылі са Зміцерам Лукашуком: не толькі пра акалічнасці майго затрымання але аб стратэгіі спецслужбаў і эфектыўнасці рэпрэсій.
Ужо чалавек 8 напісалі з пытаннем: “Калі ўжо наступны выпуск па Магілёўскай крытай”? Ну вось, сёння адзняў трэцюю серыю. Усяго іх плануецца шэсць.
Калі не будзе форс-мажораў то напрыканцы тыдню чакайце яе выхаду. Распавяду, як на крытай чалавеку зламалі сківіцу за няправільныя словы, як мы рабілі DIY-алкаголь у камеры, і пакажу тое, што яшчэ ніколі не паказваў на публіку: свой турэмны дзённік. які вёў цягам 5 год.
Каб не прапусціць відос у сваім інфапатоку, падпішыцеся на канал: youtube.com/radixbel і націсніце званочак.
Я думаю, мала ў каго ўжо выклікае сумнеў, што асноўнай мішэнню рэпрэсій на выбары-2020 стануць не афіцыйныя «кандыдаты ў прэзідэнты», а перш за ўсё незалежныя СМІ і блогеры.
З апошнімі ў улады ўвогуле бяда. Рэгістрацыю ў іх не адымеш (таму што яе няма), пагрозаў яны не баяцца (таму што ўжо пужаныя), з працы іх не звольніш (таму што блогінг і ёсць іхняя праца), любыя спробы ачарніць іх праз дзяржСМІ прывядуць толькі да росту папулярнасці.
Вось і прыходзіцца вынаходзіць альтэрнатыўныя метады. Пастараўся прыкінуць, як карнікі будуць спрабаваць нейтралізаваць блогераў зараз і панзей:
а) Адміністрацыйныя арышты. Гэты інструмент ужо прымяняецца. Карыстаючы КААП па адпрацаванай схеме блогера можна ізаляваць, тэарэтычна, на тэрмін да 4 месяцаў (калі верхняй мяжой браць выпадак Шэрага Ката). Ёсць аднак і недахопы: гэта толькі прыплюсуе блогеру падпісчыкаў, а таксама ставіць пытанне аб прызнанні яго палітвязнем. То бок карысць толькі ў кароткатэрміновай перспектыве, у доўгатэрміновай пераважаюць мінусы.
б) Штрафы. У вялікіх колькасцях можа быць эфектыўна, бо гаманцы ў тых, хто гатовы дапамагаць не бяздонныя. Да таго ж гэта спусташае рэсурсы грамадзянскай супольнасці, якія маглі б быць патрачаныя на іншае.
в) Фэйкавыя крымінальныя справы. Ужо дзве такія здарыліся як пад капірку: «мініраванні» дзяржустановаў спачатку Андрэем Павуком, потым Сяргеем Ціханоўскім. Завядзенне такіх справаў не мае на ўвазе пасадзіць чалавека, а толькі патрапаць яму нервы і даць легальную нагоду для вобшукаў (у Андрэя Павука, напрыклад, надоўга забралі тэхніку, амаль 100% у ёй рыліся КДБшнікі ў пошуках важнай інфы, таму не забывайцеся шыфраваць свае прылады і захоўваць важную інфармацыю толькі ў кантэйнерах VeraCrypt).
г) Удар па фінансавай незалежнасці. Тут можа быць адразу некалькі варыянтаў. Па-першае, вылічыць і пачаць кашмарыць асобных данацераў. Зрабіць гэтыя справы паказальнымі, каб усе бачылі і баяліся ахвяраваць. Па-другое, пачаць прыцягваць блогераў па лініі падатковай, штрафуючы за нясплату падаткаў (калі заканадаўства гэта не дазваляе, змяніць яго – раз плюнуць). Яшчэ грубей і прасцей – проста заблочыць сэрвісы кшталту DonationAlerts на тэрыторыі Беларусі. Пэўнаму адсотку данацераў будзе лянота карыстаць інструменты абыходу блакіровак, тым самым прыбыткі ў блогераў троху знізяцца.
У крытычныя для сябе моманты карныя службы гатовыя працаваць на папярэдджанне. Тое ж самае можа рабіць і грамадзянская супольнасць – пры наяўнасці якаснай аналітыкі. Прыняць прэвентыўныя меры (засвоіць кампутарную бяспеку, завесці Bitcoin-гаманец, навучыцца правілах паводзінаў пры допытах) можна ўжо зараз. Тым больш што потым будзе позна.
Неяк задумаўся, чаму ў беларускіх уладаў няма сваёй фабрыкі троляў і настолькі слаба працуе дзяржпрапаганда. Так, ёсць у нас і лукаботы і БТ, аднак усё гэта выглядае зусім слаба і квёла, не толькі на фоне кіселёўшчыны, аднак нават і на фоне недзяржаўных СМІ.
А фішка ў тым, што структура кожнага аўтарытарызму моцна залежыць ад ягоных эканамічных магутнасцяў. Беларусь – адносна бедны аўтарытарызм. У распараджэнні Лукашэнка няма нафтавых радовішчаў ці звышсучаснай эканомікі. Таму для падтрымання кантролю прыходзіцца шукаць больш танныя спосабы. Якія?
Вядома, рэпрэсіі.
1. Для прапагандысцкай працы патрэбныя адукаваныя людзі. Нават самая прымітыўная прапаганда патрабуе пэўных інвестыцый у інтэлект. Для тэлебачання гэта рэпарцёры, вядучыя, аператары, сцэнарысты і г.д. Для інтэрнэту: СММшчыкі, капірайтэры, журналісты, маркетолагі і г.д. Вялікую частку з гэтых людзей трэба адпаведна адукоўваць, а яшчэ потым пераадукоўваць, бо інтэрнэт-сфера развіваецца з шалёнай хуткасцю. На гэта патрэбныя грошы. Карніка з дубінкай адукоўваць амаль што не трэба. Дастаткова паказаць, як махаць дубінкай і можна выпускаць на плошчу.
2. Тэхнічнае забеспячэнне карнікаў не вымагае столькі грошаў, колькі ў прапагандыстаў. Вадамёт купіў адзін раз – ён ездзіць. Шалом, шчыт, дручок – будуць працаваць і праз 20 год. Файным прапагандыстам патрэбны хуткасны інтэрнэт, студыі, рэгулярная рэклама, паслугі спадарожнікаў, а таксама і тэхніка, якая будзе састараваць кожныя 2-3 гады. Гэта гіганцкія кошты.
Асобныя групы карнікаў, канешне, забяспечваюцца высокаякаснай тэхнікай. Аднак тыя хто працуе «на зямлі» (АМАП, участковыя, інспектары) – пераважна не. У гэтую сферу робяцца нямалыя грашовыя ўкладанні (звычайна пад уплывам канкрэтных пагроз: так было ў 2006 і ў 2017), аднак жа для якаснай працы прапагандыстаў патрэбна было б куды больш. Рызыкну выказаць здагадку, што вялізарныя траты бюджэту на сілавікоў абумоўленыя перш за ўсё вялікай іх колькасцю а не дарагавізной тэхнікі.
3. Для якаснай прапаганды патрэбная ідэя. Беларускі аўтарытарызм не мае сваёй ідэалогіі. Расія – мае. Імперскі шавінізм гэта ідэалогія з доўгай гісторыяй, сваімі каштоўнасцямі і пантэонам герояў. Яна здольная мабілізаваць людзей. Каго можа мабілізаваць «идеология беолрусского государства», якой, да таго ж, фактычна няма? Дакладней, фактычна ідэалогія беларускай дзяржавы гэта максімальна абстрактны кансерватызм, цэнтраваны на адным чалавеку – Лукашэнка.
Сярод рускіх ёсць тыя, хто гатовы памерці за ідэалы рускага імперыялізму. Такіх хапае. А хто гатовы памерці за пасяўную, вусы рыгорыча і «стабільнасць»? Не ведаю такіх. Адпаведна, без наяўнасці выразнай і пераканаўчай ідэі немагчымая пераканаўчая прапаганда. У такім выпадку, зноў жа, прасцей біць нязгодных, чым спрабаваць пераканаць іх, чаму яны мусяць быць згодныя.
Тое ж самае адносіцца да іншых аўтарытарызмаў, якія маюць свае прапагандысцкія машыны: Турцыя, Іран і інш. Усе яны маюць моцную мабілізацыйную ідэю.
З пункту гледжання эканомікі і фінансаў што танней атрымоўваецца што? Перафармаціраваць свядомасць чалавека, прывіўшы яму пэўныя каштоўнасці? Ці запужаць прамым гвалтам? Вядома, другое. Вось і карыстаюцца яны гэтым спосабам бо ён дае хуткі і бачны эфект. Аднак у даўгатэрміновай перспектыве гэты шлях прыносіць мноства пабочных эфектаў: недавер грамадства да дзяржавы, рост талерантнасці да гвалту, патаемная нянавісць да сістэмы, палярызацыя ў насельніцтве і г.д. Гэта часам можа прывесці і да калапсу рэжыму. Таму для ўладаў гэтыя пабочныя эфекты – страшная небяспека. Для нас жа – грамадзянскай супольнасці і экстрэмістаў – вакно магчымасцяў.
